WSTĘP: ANALIZA STANU ISTNIEJĄCEGO

Projektowany teren znajduje się na terenie osiedla Czerwonak w Czerwonaku, na północny wschód od Poznania. Czerwonak jest miejscem o wielowiekowej tradycji osadniczej. Już w połowie XVI wieku, w tych stronach istniała jedna z dwóch w Wielkopolsce papierni. Obszar opracowania konkursowego jest częściowo zabudowany (zabudowa jednorodzinna). Zabudowa zgrupowana jest w trzech obszarach pomiędzy którymi znajdują się duże niezabudowane obszary. Centralną część terenu stanowi rozległy pusty obszar. Na terenach zabudowanych ciągle istnieją puste działki pod przyszłą zabudowę. Na północy znajduje się teren leśny z przecinającym go ciekiem wodnym. Teren jest nierówny, rzędne terenu wahają się w przedziale ok 10 m (rzędne od ok 83m npm., do ok 93 m npm.) W centralnej części, na niezabudowanych obszarach przebiegają wielkogabarytowe elementy infrastruktury podziemnej, których przekładka wygenerowałaby znaczne koszty. W rejonie opracowania znajdują się dwie napowietrzne linie energetyczne. Ponadto bezpośrednio z obszarem opracowania w rejonie południowo-wschodnim graniczy cmentarz. Mimo na pozór nieskomplikowanych oczekiwań Organizatora konkursu, po głębszej analizie zadanie projektowe okazuje się ciekawym i twórczym wyzwaniem. Wyzwaniem tym większym, że zależy nam na przestrzeniach publicznych i sąsiedzkich o ponadprzeciętnych walorach urbanistycznych, przy utrzymaniu realności proponowanych rozwiązań.

IDEA: CZERWONAK: OSIEDLE-OGRÓD

Dążymy do stworzenia atrakcyjnej, kameralnej osady ze znacznym udziałem terenów zielonych. Zależy nam na czytelnym układzie kompozycyjnym, w którym proponowane uzupełnienia tkanki urbanistycznej stworzą komplementarną całość z już istniejącą zabudową. Szukamy raczej ewolucyjnych niż rewolucyjnych rozwiązań, pragniemy wpisać się w istniejące genus loci. Wierzymy, że lokalizowanie funkcji publicznych (szkoła i przychodnia) na styku z terenami otwartymi, biologiczne czynnymi podnosi jakość tych przestrzeni. Jesteśmy przekonani, że wprowadzenie w kluczowych, precyzyjnie wybranych miejscach niewielkich usług, realizujących podstawowe potrzeby lokalnej społeczności, wpłynie pozytywnie na kompletność programu funkcjonalno-przestrzennego projektowanego osiedla-ogrodu. Nie mamy wątpliwości, że w osiąganiu zrównoważonego rozwoju, ważne jest promowanie innego niż samochodowy ruchu kołowego. Stąd zarówno w rejonie szkoły, przychodni, czy pętli autobusowej lokalizujemy wygodne parkingi rowerowe, być może wzbogacone o możliwe do wypożyczenia rowery miejskie i stacje ładowania elektrycznego hulajnóg/jednokołowców. Utrzymujemy istniejące lokalizacje przystanków autobusowych, z propozycją lokalizacji kolejnego przystanku w rejonie projektowanej przez gminę „obwodnicy pn-pd”, w rejonie powyżej skrzyżowania z ulicą Jana III Sobieskiego.

Jako główne elementy decydujące o charakterze całości traktujemy:

• rozbudowany i uczytelniony układ dróg pieszo-jezdnych i ciągów pieszych
  (w szczególności pieszo-jezdny „ring” wyposażony w ścieżki rowerowe),
• istniejącą zieleń (zarówno w rejonie centralnym, w rejonie projektowanej przez gminę „obwodnicy pn-pd” (ulica „łącznik), jak i w szczególności w rejonie północnym terenu opracowania),
• nowo projektowaną zieleń wysoką w formie szpalerów (szczególnie w obszarze proponowanego „ringu” – ulica „łącznik”-ul Jana III Sobieskiego – ul Mieszka I – ul św. Wojciecha,
• zieleń uzupełniającą,
• przestrzeń parku centralnego z atrakcjami takimi jak pumptrack, staw, pawilon gastronomiczny/wielofunkcyjny. Ten rejon wraz z obszarem na zachód od pętli autobusowej i rejonem południowo-zachodnim przy przychodni stanowią główne centro-twórcze, ogólnodostępne przestrzenie publiczne,
• nową zabudowę jednorodzinną realizowaną zgodnie z nieprzekraczalnymi liniami zabudowy ( w szczególności w rejonie „ringu”),
• projektowane inwestycje gminne: gmach szkoły wraz z niezbędnymi terenami sportowo-rekreacyjnymi i przychodnię,
• rozbudowany plac zabaw,rejon rekreacyjny i stanowisko archeologiczne po północnej stronie ulicy Jana III Sobieskiego.

REALIZACJA IDEI:

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE

• wprowadzenie programu funkcjonalnego dostosowanego do różnych aktywności i wieku jego użytkowników z jednoczesnym pozostawieniem rozległych otwartych, biologicznie czynnych terenów wielofunkcyjnych.
• rewitalizacja istniejącej zieleni przy maksymalnym zachowaniu istniejącego drzewostanu.
• powiązanie terenu osiedla z terenami przylegającymi za pomocą czytelnych i dostępnych dla niepełnosprawnych ciągów komunikacyjnych.
• zachowanie ekstensywnego charakteru terenu osiedla z poszanowaniem jego wartości przyrodniczej i krajobrazowej. Kontynuacja obecnej intensywności zabudowy występującej na działkach z zabudową mieszkaniową, w obszarach przeznaczonych pod zabudowę jednorodzinną,
• wprowadzenie sadzawek/oczek wodnych w istniejących zagłębieniach terenu, poprawa retencji wód deszczowych, projektowanie przy uwzględnieniu elementów WSUD (Water Sensitive Urban Design).
• zapewnienie możliwości etapowania realizacji oraz umożliwienie przyszłej rozbudowy
  o tereny stref rozwojowych.
• wykorzystanie istniejącego ukształtowania terenu, i takie prowadzenie nowo projektowanych ciągów komunikacyjnych, by do minimum ograniczyć ingerencję w rzeźbę terenu. Aktywne wykorzystanie ukształtowania terenu (gmach szkoły na opadającej w dół osi kompozycyjnej, pumptrack w rejonie znacznych zmian wysokości)
• wytworzenie przyjaznej przestrzeni z wyraźnym podziałem na części prywatne i publiczne.
• zwiększenie dostępności terenu poprzez lepsze skomunikowanie z otoczeniem.
• wytworzenie osi widokowej i ciągów pieszo-rowerowych na przedłużeniu ulicy Piłsudskiego.
• zlokalizowanie przychodni i budynku szkoły przy osi w centralnej części obszaru opracowania.
• uzyskanie działek o podobnej wielkości i możliwie regularnym kształcie.
• wprowadzenie w sposób zdecentralizowany niewielkich usług, odpowiadających skali założenia.
• ekonomika rozwiązań, wykorzystanie istniejących sieci, ograniczenie w ich przenoszeniu.

W zakresie rozwiązań szczegółowych zaproponowano między innymi:

• budowę wielofunkcyjnego pawilonu parkowego (klubokawiarnia) z ogólnodostępnym zapleczem sanitarnym wraz z przylegającym, częściowo zadaszonym placem – tarasem.
• wprowadzenie dodatkowych funkcji rekreacyjnych w tym m.in. zielonych pergoli i zadaszeń wypoczynkowych, oczka wodne, miejsca piknikowe, sztuczne kamienie do siedzenia, a także – naturalnego placu zabaw z elementami wodnymi
• stworzenie atrakcyjnego pod względem krajobrazowym układu ciągów spacerowych, w tym zamkniętych pętli spacerowych.
• lokalizacja w części centralnej siłowni miejskiej a w części północnej strefy kalestyniki
  i strefą rehabilitacji dla osób starszych.
• poprawa poczucia bezpieczeństwa (m.in. oświetlenie wybranych ciągów, korekta zieleni, poprawa widoczności).
• uwzględnienie zasad zrównoważonego rozwoju, wykorzystanie ekologicznych technologii, oraz w miarę możliwości lokalnych materiałów na całym przedmiotowym obszarze,
• zastosowanie naturalnych oczyszczalni wody w formie sadzawek z roślinami hydrofitowymi. Woda z ulic i terenu parku będzie do nich odprowadzana w celu filtracji
  i ponownego wykorzystania do podlewania trawników.
• tworzenie stref dla rozwoju siedlisk fauny i flory, i innych rozwiązań proekologicznych, zwiększenie bioróżnorodności.

DOSTĘPNOŚĆ – POWIĄZANIA Z TERENAMI SĄSIEDNIMI

Projekt przewiduje zwiększenie dostępności obszaru poprzez powiązanie komunikacyjne terenu osiedla z terenami sąsiednimi. Szczegółowe rozwiązania i pięć głównych powiązań
z terenami sąsiednimi prezentuje jeden z diagramów prezentowanych w ramach niniejszej pracy konkursowej. Wewnętrzny układ ścieżek i dróg zostanie połączony z zewnętrznymi, istniejącymi i projektowanymi ciągami. Wytwarzamy komunikacyjny pierścień z ulic: Jana III Sobieskiego, Mieszka I, Świętego Wojciecha i ulicy Łącznik. Strefy wjazdowe zostaną wytworzone w taki sposób by były dobrze widoczne i łatwo dostępne dla każdego.
Na terenie opracowania w miejscach z różnicą poziomu proponuje się wytworzenie wygodnych schodów terenowych lub ramp o spadku poniżej 5%. Projekt uwzględnia ciągi istniejące jak i nowo projektowane. W rejonie centralnym zaprojektowano takie ułożenie dróg w osi wschód-zachód, by poprzez lekkie załamania i łuki w rejonie parku centralnego skutecznie spowalniać ruch samochodowy. Na terenie przewidziano wytworzenie wielu dodatkowych miejsc postojowych wzdłuż ulic jak i zlokalizowano dwa większe parkingi (przy projektowanej szkole i przy projektowanej przychodni). Wewnętrzny układ komunikacyjny łączy się z zewnętrznym. Zaproponowano nowe ścieżki rowerowe.

ZIELEŃ

Przewidujemy uzupełnienie i sukcesywną wymianę starej roślinności na nową, zdrową. Proces ten powinien odbywać się na przestrzeni wielu lat. Nowo sadzone drzewa są dużo mniej wartościowe od starych, nawet schorowanych okazów. Projektujemy zieleń wysoką
w szpalerach wzdłuż ulic. Postulujemy rewitalizację istniejącej zieleni poprzez jej pielęgnację i niezbędne zabiegi ogrodnicze oraz nadanie jej nowej funkcji. Ponadto zakładamy wprowadzenie dużej ilości nowej zieleni, (szpalery i kępy zadrzewień,
i zakrzewień rodzimymi gatunkami). Jednym z głównych założeń projektowych jest konsekwentne dążenie do wytworzenia kompozycji o cechach „osiedla-ogrodu”.

POSADZKI

Ulice o nawierzchni asfaltowej. Ścieżki piesze na terenach parkowych wykonane jako utwardzone, mineralne, wodoprzepuszczalne. Chodniki wzdłuż ulic z płyt betonowych. Ścieżki rowerowe betonowe lub asfaltowe, ścieżki na terenie obszaru leśnego na północ
od ulicy Jana III Sobieskiego naturalne, mineralne, stabilizowane.

OŚWIETLENIE

Projektujemy lampy w miejscach przecięć ścieżek i istotniejszych punktów oraz wzdłuż ulic. Zakładamy, że wszystkie oprawy oświetleniowe w przestrzeniach publicznych będą wyposażone w energooszczędne źródła światła i tak uformowane odbłyśniki, by ograniczać efekt olśnienia i „zanieczyszczenia światłem”, szczególnie w rejonach ogrodów przydomowych.

WODA

Zaprojektowano układ stawów/oczek wodnych, pełniących funkcję biologicznej oczyszczalni wody deszczowej z terenów publicznych zielonych i z okolicznych dróg, woda będzie oczyszczana przez rośliny i następnie wykorzystywana do podlewania parku. Stawy po opadach będą się powiększać a następnie stopniowo będą oddawać wodę. Przewiduje się zlokalizowanie drenaży przy głównych drogach oraz przy terenie szkoły i przychodni, zbierających i odprowadzających wodę.

ETAPOWANIE

Przewidujemy w pierwszej kolejności wykonanie części realizacyjnej z możliwością, późniejszej rozbudowy o części znajdujące się w wyznaczonych przez projektantów strefach rozwojowych. Część realizacyjna również może zostać podzielona na etapy. Postuluje się takie etapowanie inwestycji by ograniczyć konieczność natychmiastowej, drastycznej rozbudowy infrastruktury technicznej, w tym także drogowej. Jesteśmy przekonani, że większość terenu na północ od ulicy Jana III Sobieskiego (pomijając rejon przy „obwodnicy pn-pd”), w możliwym do przewidzenia czasie czasu, nie powinien ulegać presji inwestycyjnej i powinien zachować swój leśny charakter
(z dopuszczeniem wprowadzenia elementów drobnej architektury służącej celom rekreacyjnym).

BUDYNEK SZKOŁY PODSTAWOWEJ I TERENY PRZYSZKOLNE

W naszej propozycji projektowej gmach szkoły to obiekt dwukondygnacyjny, z płaskim dachem i wewnętrznym dziedzińcem z wypielęgnowanym zieleńcem. Budynek na planie „czterolistnej koniczyny”, wiatraka, gdzie poszczególne skrzydła łączą się ze sobą przewężeniami w formie łączników otwierających się zarówno na wewnętrzny dziedziniec jak i na otoczenie. Rożne proporcje poszczególnych skrzydeł oraz znaczna długość fasady
w relacji do kubatury (rozczłonkowanie budynku), zwiększają wrażenie kameralności oraz pozwalają uzyskać znaczą ilość sal o doświetleniu z dwóch stron. Teren przy szkole jest na tyle rozległy, że umożliwia stworzenie odpowiedniej wielkości boisk i innych urządzeń terenowych. W przyszłości możliwa jest rozbudowa w formie krytej hali kosztem jednego
z boisk. Bezpośrednio przy szkole zlokalizowano dogodne parkingi zarówno dla pracowników/dojazdu technicznego jak i bezpośrednio przy „ringu” – dla gości i rodziców dowożących dzieci do szkoły. W tereny przyszkolne wkomponowano istniejącą w zagłębieniu terenu kępę zieleni wysokiej (na północ od gmachu szkoły). Cały teren zostanie ogrodzony, by zapewnić wymagany poziom bezpieczeństwa. Wielkość rzutu budynku spełnia wskazane przez organizatora konkursu parametry (ponad 1800 m2 powierzchni zabudowy). Zaproponowaliśmy elewacje z naturalnych, szlachetnych materiałów, z możliwością przesłaniania od zewnątrz.. Prosta, powściągliwa forma i skromny, choć wyrazisty detal architektoniczny stanowią o wyrazistości tego obiektu.

BUDYNEK PRZYCHODNI

Przychodnia prowadzi dialog z budynkiem szkoły. Oba budynki razem tworzą charakterystyczną symbiotyczną kompozycję przestrzenną. W planie przychodnia jest niejako antytezą budynku szkolnego. Wydłużony, lekko pozałamywany rzut również pozwala optycznie zmniejszyć skalę, a precyzyjnie zaprojektowana zieleń w zagłębieniach dłuższych elewacji dodatkowo rozbija optycznie bryłę. Budynek przychodni działa na wiele stron, umożliwiając wygodne dostanie się
do środka kilkoma drzwiami. Od strony północnej zlokalizowaliśmy parking dla gości
i pracowników, który weekendowo mógłby być wykorzystywany przez osoby, chcące dojechać samochodem do przestrzeni rekreacyjnej na północ od ulicy Jana III Sobieskiego. Przy budynku przychodni zlokalizowano wygodne parkingi rowerowe, a po stronie zachodniej także krajobrazowy ciąg pieszo-rowerowy stanowiący dogodne powiązanie funkcjonalne pomiędzy parkiem centralnym, a terenami leśnymi w północnym rejonie obszaru opracowania. Projektujemy przychodnię, podobnie jak szkołę jako budynek dwukondygnacyjny. Oba budynki (szkoła i przychodnia), wraz z przestrzeniami publicznymi pomiędzy i parkiem centralnym na południe tworzą główny element krystalizujący przestrzeń. Ta wyrazista, trójdzielna kompozycja ma za zadanie oddziaływać centrotwórczo, wytwarzać przyjazne, jakościowe środowisko życia dla mieszkańców i przyjezdnych.

SZCZEGÓŁOWE ROZWIĄZANIA PROEKOLOGICZNE

Zastosowanie naturalnych materiałów, panele fotowoltaiczne na dachach budynków publicznych , oczyszczalnia roślinna, oświetlenie LED, ograniczenie odprowadzania wody deszczowej do ścieków. Zachowanie dużych terenów zieleni. Promowanie proekologicznych środków komunikacji indywidualnej, a także w miarę możliwości: zbiorowej.